Tijdens de pandemie leek de stemming op de financiële markten opperbest. Nu covid stilaan naar de achtergrond verdwenen is, is de sfeer helemaal omgeslagen en slaat het pessimisme overal toe. Door de oplopende rente, de inflatie en de oorlogsdreiging hebben zowel het consumenten- als het beleggersvertrouwen zware klappen gekregen. Wat is er dan juist aan de hand? En is er licht aan het einde van de tunnel? Of loert er een recessie om de hoek? Een stand van (beurs)zaken.
Ondanks de gevolgen waarmee u en ik dagelijks te maken krijgen, staat de oorlog in Oekraïne (net als covid) al een tijdje wat minder in het brandpunt van de actualiteit. Uiteraard bestaat de kans op escalatie nog steeds, maar – het zal u misschien cynisch in de oren klinken – dat is niet waar beleggers vandaag wakker van liggen.
De malaise op de financiële markten heeft nauwelijks iets met oorlog te maken: de huidige onrust is de keerzijde van de kalmte die na de eerste covid-golf, vanaf april 2020, al snel over de financiële markten neerdaalde. De hele wereld ging gebukt onder lockdowns en beperkende maatregelen, intensivecareafdelingen konden de toevloed van patiënten nauwelijks aan, maar dat leek beleggers niet te storen.
De reden daarvoor? De ongeziene steun voor bedrijven én consumenten. Centrale banken pompten enorme hoeveelheden liquiditeiten in het financieel systeem om een crisis zoals in 2008 te vermijden. Overheden zorgden daarnaast voor financiële steun en tijdelijke werkloosheid, om inkomens zoveel mogelijk op peil te houden, ook al moest een deel van de economie - denk maar aan toerisme of horeca - noodgedwongen op pauze worden gezet.
Dat alles zorgde ervoor dat de economie snel kon herstellen van de klap, en dat veel consumenten hun spaargeld zelfs zagen aangroeien.
De pandemie heeft op veel vlakken verschuivingen teweeggebracht, bijvoorbeeld in ons bestedingspatroon: we kochten noodgedwongen veel meer goederen (zoals etenswaren), en gaven veel minder uit aan diensten (zoals op restaurant gaan). Leveringen van onderdelen kwamen in het gedrang door de complexiteit van productieketens en een te grote territoriale afhankelijkheid van toeleveranciers. Productieprocessen vielen daardoor abrupt stil en konden slechts met horten en stoten weer worden opgestart.
Het gevolg: een economie uit balans. Terwijl heel wat consumenten opgepot spaargeld te besteden hadden, kon het aanbod (de productie) de vraag van de veelal online shoppende consument niet volgen. Er ontstonden schaarstes (denk maar aan halfgeleiders), en samen daarmee, stijgende prijzen. In het najaar van 2021 al begonnen die prijsstijgingen onmiskenbaar zichtbaar te worden in de inflatiecijfers.
Inflatie kan veel oorzaken hebben. En de pandemie laat zich nog altijd voelen. Ook al lijken we het ergste te hebben gehad, het coronavirus steekt nog geregeld ergens de kop op en sommige landen voeren nog steeds een streng beleid om de verspreiding van covid tegen te gaan. Zo zijn er nog altijd lockdowns in de grote Chinese havens - en industriesteden en die richten ook bij ons nog veel schade aan: voor sommige producten zal er nog een hele tijd schaarste zijn.
De dienstensector leeft dan wel weer op, na ruim twee jaar zwaar getroffen te zijn geweest, maar kampt met een groot personeelsgebrek. In de toerismesector, de luchtvaart of de horeca … men komt overal handen tekort, en dat drijft de lonen omhoog.
De sterkste impuls voor de inflatie komt echter van de energie- en grondstoffenmarkt.
Inflatie kan veel oorzaken hebben. De economische gevolgen van de pandemie laten zich nog altijd voelen. De sterkste impuls voor de inflatie komt echter van de energie- en grondstoffenmarkt.
De invasie van Oekraïne heeft pijnlijk duidelijk gemaakt hoe afhankelijk Europa is van Russische energie. De laatste 5 jaar leverde Rusland ongeveer 40 % van het Europese gas en een kwart van de olie. De EU wil snel van die afhankelijkheid af, maar voor elk ‘ongewenst’ vat Russische olie moet er ergens anders één worden gevonden. Net op het ogenblik dat de rest van de wereld post-covid weer meer gaat verbruiken. Bij de traditionele olieleveranciers, zoals Saudi-Arabië, heerst weinig animo om het Westen bij te springen.
De zoektocht naar alternatieven voor Russisch gas verloopt zo mogelijk nog moeilijker. Ook al geeft Europa daar zichzelf tot 2030 tijd voor, Rusland heeft recent duidelijk gemaakt dat gasleveringen aan Europa worden stopgezet zolang de Westerse sancties gelden. Buiten dure en complexe LNG-invoer (vloeibaar gemaakt gas dat met tankers verscheept wordt) is het niet makkelijk om ergens anders aan voldoende hoeveelheden gas te geraken.
Rusland gebruikt gas als drukkingsmiddel, en het is duidelijk dat de gasbevoorrading voor de komende winter(s) een opgave wordt. Energieproductiesystemen zitten wereldwijd tegen hun maximumcapaciteit, elke verstoring doet de prijzen pieken, en voedt dus de inflatiedruk. In die zin hebben de sancties tegen de oorlog in Oekraïne de schaarste tot bijna onbeheersbare proporties gedreven.
Bovendien zien we ook op andere markten schaarste en oplopende prijzen, zoals bij de landbouwgrondstoffen. Rusland en Oekraïne zijn grootexporteurs op dat vlak, en het wegvallen van hun aanvoer veroorzaakt een acute shock. De recente hervatting van de Oekraïense graanexport bracht wel wat soelaas, en de prijzen op de markt van landbouwgrondstoffen zijn enigszins afgekoeld. De hoge gasprijzen brengen echter de erg energie-intensieve productie van kunstmest in gevaar, waardoor we ook volgende jaar met lagere oogsten en duurder voedsel rekening moeten houden.
Toch wel, maar de situatie vandaag is enigszins anders. We worden namelijk geconfronteerd met een inflatiepiek die brutaal is en zich bijna overal ter wereld voordoet. Die inflatie treft rijk en arm, maar vooral wie het zo al moeilijk heeft. Een bevolking die dreigt ‘te moeten kiezen tussen eten of verwarming’, zoals in sommige opkomende landen, is een recept voor sociale onrust en protest.
Ook de overheden in de Westerse wereldlopen daardoor op de toppen van hun tenen – kijk maar naar de dalende populariteit van de regering-Biden, met de Amerikaanse midterm-verkiezingen voor de deur.
Instellingen die de inflatie binnen beheersbare perken moeten houden - centrale banken zoals de Fed (in de VS) en de ECB (in de Eurozone) - zijn politiek onafhankelijk, maar hebben een duidelijk mandaat om inflatie naar een aanvaardbaar peil terug te dringen. Men denkt dan aan een percentage van om en bij de 2 %, zo’n 4 à 5 keer lager dus dan de pieken die we momenteel zien.
Dat doen ze vooral door het verhogen van de beleidsrente, waardoor krediet na verloop van tijd duurder wordt en sparen meer opbrengt. De vraag naar goederen en diensten wordt zo afgeremd en dat doet op zijn beurt de inflatiedruk afnemen. Allemaal niet nieuw voor de financiële markten.
En toch breken centrale bankiers zich er momenteel het hoofd over of dat wel een afdoende remedie is. Brengen renteverhogingen in de huidige omstandigheden nog soelaas? Wanneer hoge prijzen het gevolg zijn van te veel consumptie, van een economie die aan het oververhitten is, dan bestaat daar geen twijfel over.
In de eurozone is de inflatie vandaag het gevolg van tekorten in aanbod en productie. En de vraag is of een hogere rente daar iets tegen kan doen.
Maar … in de eurozone is de inflatie vandaag het gevolg van tekorten in aanbod en productie: er is een tekort aan gas, olie, graan, tankers, raffinaderijen, vrachtwagenchauffeurs en ga zo maar door. En daar kan een hogere rente weinig tegen doen.
Plus: rentverhogingen werken pas na 6 tot 12 maanden en laten weinig precisie toe. Zelfs als de ECB en de Fed volop de inflatie bestrijden, zal het probleem de volgende maanden wellicht eerst groter worden voordat er beterschap in zicht is. Vergelijk het met een zieke waarbij men een kuur opstart en pas na verloop van tijd kan zien of de behandeling aanslaat.
De diagnose is dus gesteld, maar we moeten er wel eerst een bittere pil voor slikken.
Dat de centrale banken de zaken niet zo maar op hun beloop kunnen laten, daarover is iedereen het roerend eens. Zowel de Fed als de ECB hébben op korte tijd al flinke rente-ingrepen doorgevoerd. Maar financiële markten kijken vooruit: als ze er van overtuigd waren dat het om ‘een korte pijn’ gaat, dan zouden de schommelingen op de beurs niet zo hevig zijn en zou men al anticiperen op een wereld met een inflatie onder controle, een wereld waarin het vertrouwen kan terugkeren.
Om het nog ingewikkelder te maken: dat is nu net de verwachting op de financiële markten. De prognoses over inflatie, die men bijvoorbeeld uit de koers van ‘inflatiegelinkte obligaties’ kan afleiden, wijzen er inderdaad op dat die op termijn flink zou afkoelen, zowel in Europa als in de VS. Men denkt dan aan een horizon van een jaar of twee.
De vraag rijst of die voorspellingen wel steek houden? Het vertrouwen van de markten lijkt in ieder geval twijfelachtig. Het laatste Amerikaanse inflatiecijfer, dat wees op een gemiddelde prijsstijging van 8,5% op jaarbasis, was wel lager dan dat van juni toen het met 9,1% het hoogst was in 40 jaar, maar het blijft nog altijd hoog. Aanvankelijk werd erop gerekend dat de inflatie na een piek snel naar beneden zou gaan. Zowel de markten als de centrale bankiers lijken daar echter steeds minder van overtuigd.
Daarbij komt nog dat, hoe langer hoge inflatie aanhoudt, hoe groter de kans dat er een vicieuze cirkel ontstaat. Hoge inflatie leidt tot hoge inflatieverwachtingen, die op hun beurt dan weer hogere looneisen en hogere kosten voor bedrijven teweegbrengen, en zo nog meer inflatie.
Wanneer inflatie diep ingebed geraakt in de economie, is dat maar moeilijk te bestrijden. En de gevolgen kunnen pijnlijk zijn. Een renteverhoging zal na verloop van tijd de inflatie wel doen afkoelen, maar tegelijk ook de economie. Aankopen worden uitgesteld, er wordt bespaard op niet-noodzakelijke uitgaven, bedrijven steken hun investeringsplannen in de koelkast … kortom: de kans op een recessie wordt heel reëel. De beurs kijkt vooruit en ‘ziet’ dat het scenario van een terugval van de groei steeds realistischer wordt.
In Europa komt daar nog bij dat de Europese Centrale Bank met de handrem op moet rijden: ze moet haar beleid afstemmen op de meest kwetsbare eurolidstaten, meer bepaald op het vlak van schulden. De toestand van met name Italië baart zorgen. Een te hoge rente zal de laars van Europa in de problemen brengen, en dat moet tegen elke prijs vermeden worden, zeker nu de eurosceptische partijen Fratelli d’Italia en Forza Italia in de peilingen de beste kaarten lijken te hebben voor de Italiaanse verkiezingen op 25 september. De Fed daarentegen kan de inflatie voluit te lijf gaan.
De beurzen reageren erg volatiel, omdat ze zelfs nog geen lichtpunt – laat staan een eindpunt - zien in deze dynamiek. Zonder te overdrijven: er gebeurt nu in een week evenveel als vroeger in vijf jaar
Er komt voortdurend nieuwe informatie die soms op spectaculaire wijze het beeld bijstelt. En dat zowel voor de aandelen- als voor de obligatiemarkt, die normalerwijze veel ‘saaier’ is dan de aandelenbeurs. Maar in de afgelopen maanden overtrof de volatiliteit van obligaties die van aandelen. Een ongeziene situatie, die er voor gezorgd heeft dat ook voorzichtige beleggingsportefeuilles, met weinig aandelen erin, negatief noteren.
Wellicht houdt deze volatiliteit nog even aan, tot er werkelijk een ‘knik’ gemaakt is in de inflatiecurve. Zoals eerder geschetst: energie is hierin de wildcard. Na de piek van de inflatie zullen beleggers zich een realistischer beeld kunnen vormen over het rentebeleid van de centrale banken en kan de rust wat weerkeren.
Daar komt nog dit bij: de rente op obligaties van goede kwaliteit was de voorbije jaren negatief. Een belegger die zijn koopkracht wilde behouden, moest wel naar aandelen grijpen. Het adagio luidde TINA: There is no alternative. Vandaag is de reële rente op Amerikaanse staatsobligaties ná verrekening van de verwachte inflatie positief geworden. In de eurozone is die reële rente wel nog negatief.
Dat verandert voor Amerikaanse en internationale beleggers de risicoafweging. Wie tegen wil en dank in aandelen belegd had, kan nu weer schoorvoetend terugkeren naar obligaties. Dat is meteen een deel van de verklaring voor de verkoopgolf door de aandelenmarkt. Want het motto is nu: There IS an alternative. Een vlieger die - helaas - nog niet opgaat voor euro-obligaties.
De huidige context biedt alleszins geen verkoopkansen. Woelige tijden zoals deze, met flink negatieve rendementen, vreten aan de zenuwen van beleggers en maken instincten los die tot ondoordachte beslissingen kunnen leiden: ‘Nu even uitstappen en wachten tot de rust is weergekeerd.’ Hou dan goed voor ogen dat er geen ‘zijlijn’ is waar je even aan de kant kunt gaan staan. Want die zijlijn is cash, en bij de huidige inflatie wordt die 9% per jaar minder waard.
Het idee dat men de markt kan timen, m.a.w. exact weten op welk moment je moet kopen of verkopen, is moeilijk te weerstaan. Maar het blijft een illusie. Bij bijna elke beurscorrectie komt het begin van herstel er op een ogenblik dat de reële economie er nog op achteruitgaat en slecht nieuws domineert. Als iemand dat probeert te timen, is de kans erg groot dat hij het omslagpunt mist en zijn rendementspotentieel op lange termijn flink hypothekeert. De slechtste beursdagen vermijden en toch in de markt aanwezig zijn op de beste dagen, vereist een onwaarschijnlijk goede timing. Want die beste en slechtste dagen zitten vaak heel kort bij mekaar. De stijging op de aandelenmarkten die we kenden tussen midden juni en midden augustus - terwijl er nog volop slecht nieuws heerste - is een mooie illustratie van die dynamiek.
De hele tijd door belegd blijven, is doorgaans de beste strategie. En vooral niet afwijken van uw doelstellingen op lange termijn. Het zijn principes die door vele crisissen heen hun waarde bewezen hebben.
Bekijk samen met uw bankagent of de samenstelling van uw portefeuille nog in lijn ligt met die beleggingsdoelstellingen.
Deze content is niet beschikbaar omwille van uw huidige cookie instellingen. U kan deze hier aanpassen.
U kunt ervoor kiezen om jaarlijks maximaal 1.020 of 1.310 euro voor uw pensioen te sparen, met een verschillende fiscale aftrek. Wat moet u doen als u voor het hogere maximumbedrag opteert? En wat is voordeliger: jaarlijks 1.020 of 1.310 euro pensioensparen?
Na het uiterst turbulente 2022 werd 2023 aangekondigd als een terugkeer naar de normaliteit op de markten. Die belofte kwam tot dusver ook grotendeels uit. Aandelen kenden een uitstekende eerste jaarhelft, en ook de zwaar getroffen obligaties konden een stuk van de opgelopen verliezen recupereren.
Kiest u voor de zee of de bergen? En de opwarming van de aarde, bent u daarmee een beetje, erg veel of helemaal niet bezig? En in welk opzicht? Op het vlak van duurzaam beleggen wil uw bankagent graag uw voorkeuren kennen, zodat uw portefeuille zo goed mogelijk aansluit bij uw beleggersprofiel en bij de Europese regelgeving die sinds augustus 2022 van kracht is. Er bestaat hierover een brochure waarin alles in eenvoudige bewoordingen wordt uitgelegd.
De inflatie heeft nu in de grote economieën een duidelijke daling ingezet. Hoewel niet alle zorgen van de baan zijn, hebben beleggers het inflatieprobleem als ‘opgelost’ geklasseerd. Dat is wellicht te voortvarend op langere termijn, maar voor de komende maanden is die inschatting terecht. De energieprijzen dalen al sinds het begin van 2023, en zullen binnenkort gevolgd worden door de tweede belangrijkste oorzaak van inflatie tijdens het voorbije jaar: voedingsprijzen.
Ik zou wel willen, maar … ik heb daar geen tijd voor. Of Het interesseert me eigenlijk niet echt, het is te ingewikkeld, en dan begin ik er beter niet aan, toch? Het zijn een paar van de vaak gehoorde argumenten om niet te beleggen. Herkenbaar, niet? Achter al die redenen gaat een stilzwijgende, onuitgesproken veronderstelling schuil: succesvol beleggen is een kwestie van kunde, expertise, kennis. Maar is dat wel zo?