Na het uiterst turbulente 2022 werd 2023 aangekondigd als een terugkeer naar de normaliteit op de markten. Die belofte kwam tot dusver ook grotendeels uit. Aandelen kenden een uitstekende eerste jaarhelft, en ook de zwaar getroffen obligaties konden een stuk van de opgelopen verliezen recupereren.
Waar 2022 in het teken stond van compleet uit de hand gelopen inflatie en de brutale respons daarop van de centrale banken, die de beleidsrente erg scherp moesten optrekken, zagen we de inflatie dit jaar pieken en in snel tempo afkalven. De onzekerheid over het rentebeleid die zoveel schade aanrichtte op zowel aandelen- als obligatiemarkten maakte geleidelijk plaats voor meer voorspelbaarheid en hoop dat de rentepiek binnen bereik kwam. Beleggers houden écht niet van rentestijgingen, zoveel is duidelijk.
De laatste inflatiecijfers in zowel de Verenigde Staten (+ 3%) als in de eurozone (+ 5,3%) tonen een bemoedigend beeld van de prijsontwikkelingen, maar zoals gewoonlijk zit de duivel in de details. Er bestaan evenveel inflatiemaatstaven als smaken chips, maar voor economen zijn er twee van belang: de algemene inflatie, die de stijging van een korf producten en diensten meet, en de kerninflatie, die de sterkst fluctuerende prijzen voor energie en onbewerkte voeding weglaat. Die kerninflatie zou een beter beeld geven van hoe de ‘echte’ inflatie zich in de economie heeft genesteld, los van seizoenseffecten.
Centrale bankiers zijn in het algemeen niet zo geïnteresseerd in die algemene inflatie, maar wel in de kerninflatie. En daar wringt het schoentje nog steeds: die komt heel erg traag naar beneden, veel trager dan de algemene inflatie. Recent begonnen ook de olieprijzen weer te stijgen en de grondstoffenprijzen veren op na hun eerdere terugval. Dat voedt de vrees dat ook de algemene inflatie binnenkort weer kan beginnen stijgen – weliswaar minder hoog dan de piek van vorig najaar.
Het werk van de centrale banken zit er dus nog niet helemaal op, ook al is de beleidsrente op erg korte tijd in de VS met 5,25% en in de eurozone met 4,25% opgetrokken. Dat blijft voor zenuwachtigheid op de obligatiemarkten zorgen.
Voor beleggers rijst de vraag: volstaat de hoge rente om de inflatie naar de doelstelling van de centrale bank (om en bij de 2%) te doen zakken? Of is er een recessie nodig om die laatste, hardnekkige resten inflatie te verbrijzelen?
De redenering is dat het wegwerken van de inflatie pas helemaal lukt als de vraag naar goederen en diensten een voldoende grote terugval kent. In de praktijk gebeurt alleen tijdens een recessie.
Het antwoord op deze vraag verschilt voor de twee grote economische zones.
In de VS was de algemene verwachting dat de recessie nakende was, een inkrimping van de economie. Die zou dan de spanning op de arbeidsmarkt wegnemen. In de VS heerst een haast volledige tewerkstelling, waardoor de lonen stijgen en de consumentenbestedingen hoog blijven. Daarmee zou dan de vicieuze inflatiecirkel gebroken worden. De sterk gestegen rente zou als ‘trigger’ voor die recessie fungeren. Dit scenario ligt ook helemaal in lijn met de historische ervaringen. Een steile rentestijging naar aanleiding van hoge inflatie ging in het verleden heel vaak gepaard met een recessie. Waarom zou het deze keer anders zijn?
Wel, onder meer omdat de inflatie-opstoot deels door de pandemie-maatregelen gevoed werd, en historische voorbeelden van inflatie gevolgd door recessie daardoor minder relevant zijn. En omdat de centrale banken beter en geloofwaardiger in hun beleid zijn geworden. De arbeidsmarkt is in erg goede doen. En, tenslotte, omdat zowel consumenten als bedrijven met een behoorlijk goede financiële gezondheid uit de COVID-crisis zijn gekomen, en voldoende buffer hebben om die gestegen rente te absorberen.
Deze en andere elementen hebben ervoor gezorgd dat vele economen nu uitgaan van een zogenaamde ‘zachte landing’ van de Amerikaanse economie. De ‘landing’ wijst nog steeds op een terugval in economische activiteit – voornamelijk door teruglopende consumptie. Amerikanen sparen meer, en de flinke prijsstijgingen uit het recente verleden leidt ertoe dat steeds meer consumenten de tering naar de nering (moeten) zetten. Maar, zo luidt de prognose, erg diep zal die economische terugval niet zijn omwille van de sterke arbeidsmarkt en -overwegend- gezonde financiën in de privésector.
Hoe plausibel dat scenario ook lijkt, dit is een inschatting over een ontwikkeling die nog vele onzekerheden omvat. Ondanks het optimisme van beleggers blijft een ‘onzachte’ recessie nog steeds mogelijk. De sleutel ligt in de vertraging waarmee de volle impact van de renteverhogingen de economie treft. Renteverhogingen door een centrale bank zijn geen precisie-instrument. Ze hebben lang nodig (tot ca.18 maanden) voor ze zich volledig door het financiële systeem gewerkt hebben. Zover zijn we nog niet. Een flink stuk van de afremmende werking van renteverhogingen zit er nog aan te komen en zal zich pas de komende kwartalen volop laten voelen. Dan zijn ook die opgebouwde financiële reserves wellicht voor een stuk opgebruikt, zodat er minder buffer is om de renteschok op te vangen. Maar dit is dus een scenario waar de markt vandaag niet meer in gelooft.
De kans op een zachte landing in de VS neemt toe, in Europa wordt ze kleiner. De inflatiedynamiek was zeker in het begin meer energiegedreven dan in de VS. Onze arbeidsmarkt is anders gestructureerd: loonsverhogingen worden in de meeste landen collectief onderhandeld, en komen soms pas geruime tijd na de inflatiepiek (de meeste landen hebben geen automatische loonindexering zoals in België), waardoor de loonkosten voor bedrijven met vertraging stijgen. Daardoor blijft inflatie ook langer ‘hangen’ in de economie. Daarom valt te vrezen dat de Europese Centrale Bank (ECB) nog verder moet gaan met het aanscherpen van het rentebeleid tot op een punt waarbij ze echte schade aan de economie aanricht.
Een strikter rentebeleid dus, dat nog meer zuurstof aan de economie zal onttrekken, en dat in een economie die getroffen is in haar industriële hart. De energiecrisis van najaar 2022 heeft geleid tot een terugval in industriële activiteit die wellicht gedeeltelijk permanent is. Daarbij komt nog de tegenvallende Chinese ‘heropening’, waarop zoveel hoop gevestigd was. De groeiboost die moest volgen op het afblazen van het erg strikte COVID-beleid eind 2022 is er wel, maar bleek zwakker uit te vallen dan gehoopt, en blijkt zich vooral te manifesteren in lokale consumptie. Die veroorzaakt weinig golven waarop andere economieën kunnen meesurfen. De gevolgen laten zich voelen in onder meer Duitsland, dat de voorbije decennia was uitgegroeid tot ‘hofleverancier’ van o.a. machines voor de Chinese industrie. Ook de Chinese vraag naar Duitse auto’s blijft ondermaats nu Chinese automakers zelf een sterke groei kennen, met name in het segment van de betaalbare elektrische wagens.
De eurozone zit dus in een moeilijkere omgeving dan de VS. De interne krachten die de inflatie hoog houden (de krapte op de arbeidsmarkt en loonmechanismen die de inflatiespiraal voeden) blijven sterk wedijveren met krachten die de inflatie naar beneden trekken (energie, flessenhalzen en opstoppingen in de aanvoer- en productiekettingen die opgelost geraken). Dit alles speelt zich af tegen de achtergrond van een zichtbaar vertragende economie. De ECB moet op een slappe koord wandelen om deze situatie goed te beheren zonder schade aan de economie te veroorzaken.
De moeilijke afwegingen die de centrale bank - met name de ECB - moet maken, zorgen ervoor dat de rente-evolutie een element van onvoorspelbaarheid behoudt. De onverwachte afwaardering door ratingsagentschap Fitch van de Amerikaanse kredietrating (van AAA -de hoogst mogelijke rating- naar AA+) heeft beleggers met de neus op de feiten gedrukt. De opeenvolging van crisissen de voorbije jaren heeft vele overheden opgezadeld met een flink gegroeide schuldenberg. Nu de rente stijgt, lopen de rentelasten van die schuld snel op. Overheden hebben jarenlang zo goed als gratis geld op de markt kunnen ophalen – die tijden zijn nu voorbij, en obligatiehouders eisen vandaag dan ook een hogere vergoeding om het toegenomen kredietrisico te compenseren.
Blijvende inflatiezorgen, onzekerheid over het ‘eindspel’ van de centrale banken, toenemend bewustzijn over de hoge schuldenlast, … Dat alles schept de indruk dat obligaties te mijden zijn. Niets is minder waar. De rentevergoeding op obligaties is vandaag aantrekkelijk en zijn daarmee een bron van inkomen. Ze zijn ook een bron van diversificatie tegenover aandelenposities in de portefeuille.
Het belangrijkste element dat de stemming op de aandelenmarkten het voorbije anderhalve jaar bepaald heeft is de inflatie- en rentedynamiek. Onder meer inflatieverrassingen, tegenvallende of meevallende ‘hints’ van centrale bankiers over het rentebeleid bepaalden de marktstemming. Sinds enkele maanden bepalen gebeurtenissen gelinkt aan individuele bedrijven of sectoren de markt – denk maar aan de opwinding over artificiële intelligentie.
De beurzen hebben er een mooi parcours opzitten. De wereldwijde MSCI Index steeg dit jaar met 15,15% (cijfers op 31.07.2023, in EUR). Ook de achtergebleven Europese beurs nam deel aan de rally (MSCI EMU: +18,25%). De groeilanden bleven achter op de wereldwijde beurs, een mindere prestatie die grotendeels op het conto van China kan geschreven worden. Deze sterke cijfers zijn te danken aan een opwaardering van de beurs. De bedrijfswinsten stegen lang niet in dezelfde mate en stagneerden zelfs globaal beschouwd. Beleggers zijn dus bereid om voor dezelfde winst meer te betalen dan een half jaar geleden. Een oplopende waardering is een teken van optimisme. Waarop is dat optimisme gebaseerd? Men verwacht dat na een vlakke ontwikkeling in 2023 de bedrijfswinsten sterk zullen groeien in 2024.
Is dat optimisme realistisch? Ja, als de economie een zachte landing maakt. In dat scenario neemt de tegenwind van de hogere rente wellicht in kracht af, zonder de gunstige factoren die de aandelenmarkt ondersteunen sterk te verstoren. Het optimisme is veel minder gerechtvaardigd als de economie een harde landing zou maken. Bedrijven zullen het dan erg moeilijk hebben hun omzet te laten toenemen, en hun winstmarges op peil te houden. Deze onzekerheid vraagt om behoedzaamheid en sterke spreiding. Ze rechtvaardigt de rol die obligaties in de portefeuille spelen.
Redactie beëindigd op 9 augustus 2023.
Deze content is niet beschikbaar omwille van uw huidige cookie instellingen. U kan deze hier aanpassen.
U kunt ervoor kiezen om jaarlijks maximaal 1.020 of 1.310 euro voor uw pensioen te sparen, met een verschillende fiscale aftrek. Wat moet u doen als u voor het hogere maximumbedrag opteert? En wat is voordeliger: jaarlijks 1.020 of 1.310 euro pensioensparen?
Kiest u voor de zee of de bergen? En de opwarming van de aarde, bent u daarmee een beetje, erg veel of helemaal niet bezig? En in welk opzicht? Op het vlak van duurzaam beleggen wil uw bankagent graag uw voorkeuren kennen, zodat uw portefeuille zo goed mogelijk aansluit bij uw beleggersprofiel en bij de Europese regelgeving die sinds augustus 2022 van kracht is. Er bestaat hierover een brochure waarin alles in eenvoudige bewoordingen wordt uitgelegd.
De inflatie heeft nu in de grote economieën een duidelijke daling ingezet. Hoewel niet alle zorgen van de baan zijn, hebben beleggers het inflatieprobleem als ‘opgelost’ geklasseerd. Dat is wellicht te voortvarend op langere termijn, maar voor de komende maanden is die inschatting terecht. De energieprijzen dalen al sinds het begin van 2023, en zullen binnenkort gevolgd worden door de tweede belangrijkste oorzaak van inflatie tijdens het voorbije jaar: voedingsprijzen.
Ik zou wel willen, maar … ik heb daar geen tijd voor. Of Het interesseert me eigenlijk niet echt, het is te ingewikkeld, en dan begin ik er beter niet aan, toch? Het zijn een paar van de vaak gehoorde argumenten om niet te beleggen. Herkenbaar, niet? Achter al die redenen gaat een stilzwijgende, onuitgesproken veronderstelling schuil: succesvol beleggen is een kwestie van kunde, expertise, kennis. Maar is dat wel zo?
De slimme chatbot ChatGPT verovert de wereld, zo lijkt het. Twee maanden na de lancering in november 2022 rondde de toepassing al de kaap van 100 miljoen gebruikers. Daarmee is ChatGPT de snelstgroeiende computertoepassing ooit: TikTok deed er 9 maanden over om hetzelfde aantal gebruikers aan te trekken en Instagram had daar 2,5 jaar voor nodig. Opeens duiken overal jubel- en doemberichten op over hoe artificiële intelligentie ons leven zal veranderen. Nemen slimme algoritmes straks onze jobs over, of maken ze die juist waardevoller? En biedt AI ook een kans voor investeerders?